toonladders
notenmateriaal
De tonen die in een melodie, muziekstuk of muziekfragment voorkomen noem je het notenmateriaal van dat stuk (melodie, fragment).grondtoon
De grondtoon van een melodie is de toon waarop je verwacht dat de melodie eindigt.Het blijkt dat die verwachting bij de meeste melodieën voor geoefende luisteraars meestal hetzelfde oplevert.
Hier volgen een aantal onvolledige melodiefragmenten, waarbij je aan het eind als losse noot de grondtoon hoort.
voorbeeld 1
voorbeeld 2
voorbeeld 3
voorbeeld 4
De overige noten ('begeleiding') die in het stuk voorkomen hebben soms grote invloed op wat je als grondtoon van de melodie hoort.
voorbeeld 5
voorbeeld 6
Voorbeeld 5 en 6 hebben dezelfde melodie; bij voorbeeld 5 wordt door de begeleiding een andere grondtoon gesuggereerd dan bij voorbeeld 6.
toonsoort
De toonsoort wordt bepaald door grondtoon en terts. Als de grondtoon bijvoorbeeld g is en de b komt vaak voor in het notenmateriaal, dan staat het stuk in G grote terts, ook genaamd G majeur.toonladders
Als je het meest voorkomende notenmateriaal rangschikt van laag naar hoog beginnend bij de grondtoon en eindigend een oktaaf hoger krijg je de toonladder van het stuk.Deze beschrijving is noodgedwongen een beetje vaag ('meest voorkomende notenmateriaal´). Soms gelden in verschillende delen van het stuk verschillende toonladders.
Voorkomende toonladders zijn onder meer:
Pentatonische ladders (5-tonig, majeur en mineur)
Bluesladders (6-tonig, majeur en mineur)
Heptatonische ladders (7-tonig, majeur, mineur, dorisch, mixolydisch, e.a.)
pentatonische ladders
majeur pentatonische ladder:grondtoon, grote secunde, grote terts, kwint, grote sext, oktaaf
hierbij is 'grote secunde' de toon die een grote secunde boven de grondtoon ligt.
We kunnen deze ladder kort noteren als
1 g2 g3 5 g6 8
voorbeeld 7
Je hoorde achtereenvolgens de majeur pentatonische ladder van fis, f, c en d.
mineur pentatonische ladder:
kort genoteerd: 1 k3 4 5 k7 8
voorbeeld 8
Je hoorde achtereenvolgens de mineur pentatonische ladder van es, d en c.
modi
De majeur pentatonische ladder van fis gebruikt het zelfde notenmateriaal als de mineur pentatonische ladder van es, namelijk de zwarte toetsen. De toonsoort van voorbeeld 5 is es mineur (pentatonisch), de toonsoort van voorbeeld 6 Fis majeur (pentatonisch).Ook de noten van c majeur pentatonisch en a mineur pentatonisch zijn dezelfde, zo ook d majeur pentatonisch en b mineur pentatonisch, enzovoort.
Hetzelfde notenmateriaal levert dus verschillende toonladders (en een verschillend karakter) op, afhankelijk van de grondtoon. Men spreekt van verschillende modi van het notenmateriaal.
Klik hier voor het vervolg.